Türkiye’de ihracat yapan firmalar için döviz gelirlerinin yurda getirilmesi, kambiyo mevzuatı ve Merkez Bankası düzenlemeleri doğrultusunda büyük önem taşır. Özellikle son yıllarda yapılan düzenlemeler ile ihracat bedellerinin yurda zamanında ve eksiksiz getirilmesi konusunda ciddi yükümlülükler getirilmiştir. Bu yazımızda, ihracatçıların dikkat etmesi gereken güncel uygulamaları, 180 gün kuralını, istisnaları, Merkez Bankası satış oranlarını ve karşılaşılabilecek yaptırımları detaylı şekilde ele alıyoruz.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Neden Önemli?

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi, Türkiye ekonomisinin döviz rezervlerini artırmaya yönelik stratejik bir adımdır. Bu uygulama, döviz arzını kontrol altında tutarak finansal istikrarı destekler. Özellikle ihracatçıların bu süreçte yapacakları hatalar, hem mali kayıplara hem de idari yaptırımlara yol açabilir. Bu nedenle, döviz kazandırıcı faaliyetler gerçekleştiren firmaların mevzuata tam uyum sağlamaları kritik öneme sahiptir.

1. İhracat Bedeli Getirme Süresi: 180 Gün Kuralı

Türkiye’de yürürlükte olan mevzuata göre, ihracatçılar fiili ihracat tarihinden itibaren 180 gün içinde ihracat bedellerini yurda getirmek zorundadır. Bu sürenin aşılması durumunda, bedelin yurda getirilememesi bankalar tarafından 5 iş günü içinde ilgili vergi dairesine bildirilir.

Vergi dairesi, bu durumda 90 günlük ek süre tanır. Ancak, sürenin aşılması devam ederse, yaptırımlar gündeme gelir. Öte yandan, mücbir sebep hallerinde (doğal afet, savaş, iflas vb.) belge sunarak süreyi 24 aya kadar uzatmak mümkündür.

İhracatçılar bu süreci yakından takip etmeli ve bankaları ile düzenli iletişim halinde olmalıdır.

2. İstisna Ülkeler ve Getirme Zorunlulukları

A. Tamamen Muaf Ülkeler (34 Ülke)

Türkiye, bazı ülkeleri döviz transferi riski yüksek bölgeler olarak belirlemiştir. Bu ülkelerle yapılan ihracatta bedelin tamamının yurda getirilme zorunluluğu kaldırılmıştır. Örneğin:

• Afganistan
• Angola
• Belarus
• İran
• Kuzey Kore

Bu 34 ülkeye yönelik ihracatlarda, bedelin Türkiye’ye getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, firmalar bu ülkelerle ticaret yaparken siyasi ve ekonomik riskleri göz önünde bulundurmalıdır.

B. Kısmi Muaf Ülkeler (9 Ülke)

Azerbaycan, Fas, Libya ve Özbekistan gibi 9 ülke için kısmi muafiyet uygulanır. Bu ülkelerde ihracat bedelinin yalnızca %40’ının Türkiye’ye getirilmesi yeterlidir. Geri kalan %60 ise ihracatçının tasarrufunda kalır ve yurt dışında tutulabilir.

Bu muafiyetler, özellikle bu bölgelerde faaliyet gösteren firmaların nakit akışını esnek yönetmelerine yardımcı olur.

3. Merkez Bankası Zorunlu Satış Oranları

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ihracatçılardan yurda getirilen dövizin bir kısmını kendisine satmalarını zorunlu kılar. 5 Mart 2025 itibarıyla, bu oran %25 olarak belirlenmiştir.

• Bankalar, ihracatçının yazılı talimatı olmasa bile bu işlemi kendiliğinden yapma yetkisine sahiptir.
• İhracatçılar, satılan dövizin karşılığını TL olarak hesaplarına alırlar.

Bu oran, ekonomik gelişmelere bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle ihracatçıların TCMB ve Ticaret Bakanlığı duyurularını düzenli olarak takip etmeleri önerilir.

4. Terkin İşlemleri ve Limitler

İhracat bedellerinin yurda getirilememesi durumunda, belirli bir limite kadar “terkin” işlemi uygulanır. Bu sayede küçük tutarlı eksiklikler için ceza uygulanmaz.

• 15.000 ABD Doları altındaki ihracat bedeli açıkları, herhangi bir işlem yapılmadan otomatik terkin edilir.
• 150.000 ABD Doları üzerindeki ihracatlarda ise açığın %10’u terkin kapsamına girer.

Örnek:

200.000 dolarlık bir ihracatta, 20.000 dolarlık açık terkin edilebilir.

Bu uygulama, özellikle ihracat süreçlerinde küçük farkların ceza kapsamına girmemesi için firmalara kolaylık sağlar.

5. Yaptırımlar ve İdari Para Cezaları

1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat gereği, ihracat bedelinin yurda getirilmemesi durumunda idari para cezası uygulanır.

• Getirilmeyen bedelin raici değerinin %5’i oranında ceza kesilir.
• Örneğin, 100.000 dolar eksik getirilen bir bedel için 5.000 dolar ceza uygulanır.
• Bankaların yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde ise 72.252 TL’ye kadar para cezası söz konusudur.

Firmaların bu tür mali kayıplarla karşılaşmaması için süreci titizlikle yönetmeleri gerekir.

6. Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

• Peşin Döviz Ödemesi: Peşin döviz ödemelerinde, ihracat işleminin 24 ay içinde tamamlanması gerekir. Aksi halde kaynak kullanımını destekleme fonu (KKDF) kesintisi uygulanır.
• Beyanname Zorunluluğu: Irak, Libya ve Moritanya gibi bazı ülkelerden döviz nakit getirilirken beyanname zorunluluğu bulunmamaktadır.
• Grup Şirketleri: Grup şirketleri arasında yapılan ihracat işlemlerinde de aynı kurallar geçerlidir.

Bu detaylara dikkat etmek, ihracat sürecinde karşılaşılabilecek riskleri minimuma indirir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Soru: Rusya’ya yapılan ihracatta bedel getirilemezse ne olur?
Cevap: Rusya gibi savaş riski altındaki ülkelerde, mücbir sebep gösterilerek ek süre talep edilebilir.

Soru: Dijital ödemeler (kripto para, PayPal) ihracat bedeli olarak kabul edilir mi?
Cevap: Hayır. Sadece banka transferi veya nakit beyanı ile yurda getirilen dövizler geçerli kabul edilir.

Soru: Terkin limiti aşılırsa nasıl bir yol izlemeliyim?
Cevap: Vergi dairesine eksiklikle ilgili başvuru yapılarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan ek onay alınmalıdır.

Soru: Zorunlu satış oranı her zaman %25 midir?
Cevap: Hayır. Ekonomik gelişmelere göre bu oran Merkez Bankası tarafından artırılabilir veya azaltılabilir.

Soru: Bedeli eksik getiren bankaya da ceza kesilir mi?
Cevap: Bankalar bildirim yükümlülüğünü yerine getirmezse, idari para cezası uygulanır.

Sonuç

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi konusunda mevzuata tam uyum sağlamak, hem ihracatçının finansal sağlığı hem de ülke ekonomisi açısından kritik bir öneme sahiptir. 2025 yılı itibarıyla yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile %25 Merkez Bankası zorunlu satış oranı uygulamaya alınmıştır.

Tüm bu kurallara uymak, cezai yaptırımlardan kaçınmak ve ihracat sürecini sorunsuz yürütmek için profesyonel destek almak faydalı olacaktır.

Hemen Bizimle İletişime Geçin!

Telefon: +90 312 418 46 58
Mobil: +90 545 149 95 27
E-posta: info@bazgirisim.com
Web: www.bazgirisim.com