Giriş
Türkiye’nin İhracat Ajansı BAZ Girişim olarak bu yazımızda İhracatta Pazara Giriş Belgeleri konusunu ele alacağız. Yazımızda bulacağınız başlıkları aşağıda bulabilirsiniz.
- Dünya Ticaretinin Temel Esasları Nedir?
- Ticarette Teknik Engeller Nedir?
- İhracatçımız İçin Belgelendirme Neden Önemli?
- Uluslararası Ticarette Kullanılan Pazara Giriş Belgeleri Nelerdir?
Dünya Ticaret Örgütü, dünya ticaretini düzenleyen en asli kurumdur.
Dünya Ticaretinin Temel Esasları Nedir?
İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan dünya ticaret sisteminin temel esasları, Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması ile başlamıştır. Daha sonra Dünya Ticaret Örgütü (WTO) tarafından devam ettirilmiştir.
GATT, 1947 yılında imzalanmıştır. 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü olarak anılmaya başlanmıştır. DTÖ sisteminin temel ilkeleri şunlardır:
- Ticarette Ayrımcılık Yapmama İlkesi: Ülkeler arasında yapılan ticarette, tarife ve tarife dışı engellerin uygulanmasında herhangi bir ayrımcılık yapılmamalıdır. Ülkeler eşit muameleye tabi tutulmalıdır.
- Ticarette Mümkün Olan En Fazla Serbestleşme İlkesi: Ülkeler, ticaretlerinde mümkün olan en yüksek serbestliği sağlamaya çalışmalıdır. Tarifelerin ve ticaret kısıtlamalarının azaltılması ve ortadan kaldırılması teşvik edilmelidir.
- Adil ve Serbest Rekabet İlkesi: Ticarette adil ve serbest rekabetin sağlanması gerekmektedir. Anti-damping (damping karşıtı önlemler), sübvansiyonlar ve diğer ticaret engelleriyle mücadele edilmelidir.
- Ticari Anlaşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü: Ülkeler arasında ticaret anlaşmazlıklarının çözümünde, tahkim edilebilirlik ilkesi geçerlidir. Anlaşmazlıklar, tarafsız ve bağımsız bir tahkim paneli tarafından çözülmelidir.
Dünya Ticaret Örgütü, günümüzde dünya ticaretini belirleyen ana kuruluştur. Halen 164 ülke, DTÖ üyesidir. DTÖ’nün ilkelerine istisna bir husus, bölgeselleşmeye izin veren Tercihli Ticaret Anlaşması, Serbest Ticaret Anlaşması ve Gümrük Birliği gibi çoklu ticaret anlaşmalarına izin vermesidir. Böylece Avrupa Birliği, NAFTA, Avrasya Ekonomik Birliği gibi bölgesel pazarlar oluşmaktadır.
Ticarette Teknik Engeller Nedir?
Ticarette teknik engeller, ürünlerin uluslararası ticaretinde karşılaşılan, teknik düzenlemeler, standartlar ve uygunluk değerlendirmesi gibi faktörlerden kaynaklanan kısıtlamaları ifade eder.
- Teknik Düzenlemeler: Bir ülke, ürünlerin tasarımı, bileşimi, etiketleme, ambalajlama gibi teknik özelliklerini düzenleyen mevzuatlar yoluyla ticarette engeller oluşturabilmektedir.
- Standartlar: Ulusal veya uluslararası standartlar, ürünlerin kalite, güvenlik, uygunluk vb. açılardan belirli kriterleri karşılamasını gerektirmektedir. Farklı standartlar, üreticilerin ürünlerini diğer ülkelere ihraç etmesini zorlaştırmaktadır.
- Uygunluk Değerlendirmesi: Ürünlerin belirli bir uygunluk değerlendirmesinden geçmesi gerekmektedir. Örneğin, belgelendirme, test ve deneyler gibi süreçler, ticareti sınırlayabilir.
- Ticari Engeller: Bir ülke, ticari nedenlerle belirli ürünleri ithalat veya ihracata sınırlayan tedbirler alabilir. Örneğin, lisanslar, kotalar veya anti-damping önlemleri gibi ticari engeller ticareti etkileyebilmektedir.
Bu teknik engeller, ürünlerin uluslararası pazarda serbestçe dolaşımını sınırlayarak ticaretin akışını etkileyebilmektedir. Ülkeler arası işbirliği, teknik düzenlemelerin uyumlaştırılması ve uluslararası standartların geliştirilmesi gibi çabaları temsil eder. Ayrıca engellerin azaltılmasına yönelik adımları da ifade eder.
İhracatçımız İçin Belgelendirme Neden Önemli?
Türkiye, Avrupa Birliği üyesi olmasa da, Gümrük Birliği kaynaklı olarak Avrupa ekonomisinin parçasıdır. Bu durum, Türkiye’nin Avrupa Birliğinin ekonomik hayata ilişkin düzenlemeleri aynen benimsemesini zorunlu kılmaktadır.
Ülkemiz ihracatçıları Avrupa Birliğinin yanı sıra başka ülke ve bölgelere de ürünler satmak istediğinde o ülke ve bölgelerin standart ve düzenlemelerine uygun ürün göndermelidir. Bu durumda, dünyanın farklı ekonomik yapıları için birçok farklı belgelendirme ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.
Bunun yanı sıra, kamu idareleri tarafından düzenlenmese de, bir takım gönüllü belgelendirme ihtiyaçları da firmalarımız için yeni pazarlara açılırken ihtiyacı duyulan hususlardır. Örneğin helal belgelendirmesi, organik ürünlere ilişkin belgelendirmeler, vegan belgelendirmesi, adil ticaret belgelendirmesi gibi belgelendirmeler bunlara örnektir.
Uluslararası Ticarette Kullanılan Pazara Giriş Belgeleri Nelerdir?
Uluslararası ticari standart belgeleri çeşitli kategorilere ayrılabilir, ancak temel olarak aşağıdaki kategorilerden bahsedilebilir:
- Kalite Yönetimi Standartları: İşletmelerin kalite yönetim sistemlerini belirlemeleri ve iyileştirmeleri için gereklilikleri içeren standartlardır. Örneğin; ISO 9001 (genel kalite yönetim sistemi), ISO 13485 (tıbbi cihaz kalite yönetimi), ISO/TS 16949 (otomotiv endüstrisi kalite yönetimi).
- Çevre Yönetimi Standartları: İşletmelerin çevresel etkilerini yönetmeleri ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmaları için gereklilikleri belirleyen standartlardır. ISO 14001 (çevre yönetim sistemi), ISO 14064 (karbon emisyonları yönetimi), ISO 50001 (enerji yönetim sistemi).
- İş Sağlığı ve Güvenliği Standartları: İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetimini teşvik eden standartlardır. Örnekler arasında ISO 45001 (iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi) ve OHSAS 18001 (iş sağlığı ve güvenliği) bulunur.
- Ürün Uyumluluk Standartları: Ürünlerin uygunluk ve güvenlik gereksinimlerine uygunluğunu sağlamak için belirli standartları tanımlayan standartlardır. Örnekler arasında CE işaretleme standartları (AB ürün uyumluluk) ve UL standartları (ABD elektrik güvenliği) bulunur.
- Gıda Güvenliği Standartları: Gıda üretimi, işleme ve dağıtımıyla ilgili güvenlik, hijyen ve kalite gerekliliklerini belirleyen standartlardır. Örnekler arasında ISO 22000 (gıda güvenliği yönetim sistemi), HACCP (tehlikelerin analizi ve kritik kontrol noktaları) bulunur.
- Kurumsal Sosyal Sorumluluk Standartları: Şirketlerin sosyal, çevresel ve etik sorumluluklarını yerine getirmesini sağlayan bir kavramdır. Örnekler arasında ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Rehberi, Global Reporting Initiative (GRI) Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları, UN Global Compact (BM Küresel İlkeler Sözleşmesi) ve OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri sayılabilmektedir.
Bunlar sadece bazı temel kategorilerdir ve daha spesifik sektörlere veya gereksinimlere yönelik birçok uluslararası ticari standart belgesi mevcuttur.
Ticaret Bakanlığı, Pazara Giriş Belgelerini Nasıl Desteklemektedir?
Ülkemizde ihracatın artırılmasından sorumlu kuruluş Ticaret Bakanlığı’dır. Ticaret Bakanlığı tarafından hem mal hem hizmet ihracatına ilişkin firmalarımızın pazara girişte karşılaştığı ticarette teknik engellerle ilgili çalışmaları bulunmaktadır. Ticarette teknik engelle karşılaşan firmalarımız teknikengel.gov.tr sitesi üzerinden bu hususu Ticaret Bakanlığına bildirebilmektedir.
Ticaret Bakanlığı dünyada genel kabul görmüş belgelendirme sistemleri için firmalarımıza %70’e varan oranda destekler vermektedir. Ticaret Bakanlığının verdiği destekler kamu idareleri tarafından istenen zorunlu belgeler dışında gönüllü belgeleri de kapsamaktadır. Hangi belgelerin destekleneceği, Ticaret Bakanlığının sitesinde yayınlanmakta ve sık sık güncellenerek yeni belgeler eklenmektedir. Destekler, “Önce harca, sonra al.” ilkesine göre yapılandırılmaktadır.
Mal İhracatına İlişkin Ticaret Bakanlığı Tarafından Desteklenen Belgeler:
Mal İhracatında desteklenen pazara giriş belgelerinin bağlantısına aşağıdan erişilebilmektedir. Burada pazara giriş belgeleri tek bir liste halindedir.
Hizmet İhracatına İlişkin Ticaret Bakanlığı Tarafından Desteklenen Belgeler:
Hizmet ihracatında alımı desteklenen belgeler desteklenen her bir hizmet ihracatı sektörü için ayrı ayrı yansıtılmaktadır. Her sektör için ayrı ayrı girip bakılmasında fayda bulunmaktadır. Hizmet ihracatında desteklenen alanlar ve karar numaraları aşağıdadir.
5447 sayılı Karar Bilişimin Yıldızları ve E-Turquality
https://ticaret.gov.tr/destekler/hizmet-sektoru-destekleri/bilisim
5448 sayılı Hizmet İhracatının Tanımlanması, Sınıflandırılması ve Desteklenmesi Hakkında Karar
Eğitim, fuarcılık kültürel ve yaratıcı endüstri hizmetleri, lojistik ve taşımacılık hizmetleri yararlanabilir. Ayrıca, sağlık ve spor turizmi yeşil hizmetler, yönetim danışmanlığı ve diğer hizmet sektörleri de kapsanmaktadır.
Teknik Müşavirlik Hizmetlerine Sağlanacak Devlet Yardımları Hakkında 2014/10 Sayılı Karar
https://ticaret.gov.tr/destekler/yurt-disi-teknik-musavirlik-hizmetleri-destekleri
Sonuç
Pazara giriş belgeleri, ihracatçılarımızın uluslararası ticarette rekabet avantajı sağlaması için büyük önem taşımaktadır. Ticaret Bakanlığı, ihracatçılara bu belgelerin temininde %70’e varan destekler sunarak firmalarımızın global pazarda daha güçlü bir konumda olmasına katkı sağlamaktadır. BAZ Girişim olarak, ihracat yolculuğunuzda ihtiyacınız olan tüm belge süreçlerinde yanınızdayız.
