Giriş
İthalat dünya genelinde gün geçtikçe yaygınlaşan bir eylem olmakla beraber de ticaretle ilgili kişilerin fikir sahibi olması gerektiği bir hususa dönüştü. Türkiye’nin ihracat ajansı BAZ Girişim olarak ithalat hakkında bilinmesi gereken temel bilgileri sizler için derledik. Bu yazımızda aşağıdaki başlıkları bulacaksınız.
- İthalat Nedir ve Ne İçin Yapılır?
- İthalata İlişkin Mevzuat Nedir?
- İthalat Genel Müdürlüğü Ne İş Yapar?
- İthalatla İlgili Mevzuat Nedir?
- İthalata İlişkin Temel Kavramlar
- İthalat Çeşitleri Nelerdir?
- İthalat Rejimi Kararına (İRK) İlişkin Hususlar
1. İthalat Nedir ve Ne için Yapılır?
Bir yörenin yabancı ülkelerden mal ve hizmet satın alma işlemi ithalat olarak adlandırılır. Diğer bir ifadeyle bir bölgedeki bir bölgeden mal ve hizmet sunumudur. İthalatın birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Ülkelerin yaygın olarak ithalat gerçekleştirme nedenleri; kaynak eksikliği, kalite ve çeşitliliğin yetersiz olması, rekabet gücü, ihtiyaçların karşılanamaması, ticaret dengesi ve dış ticaret politikasıdır.
2. İthalata İlişkin Mevzuat Nedir?
İthalatın taraf olunan uluslararası anlaşmalar ile uyumlu yürütülmesini sağlamak için DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) Kuralları oluşturulmuştur. Bununla beraber anayasa ve ilgili diğer kanunlarla beraber ithalat sürecinin sorunsuz bir biçimde gerçekleşmesi amaçlanmaktadır.
Başlıca ithalata yönelik oluşturulmuş mevzuatın dışında kamu kurum ve kuruluşlarına çeşitli mevzuatla verilmiş yetkilerin kullanımında ithalat ile ilgili politikaların uygulanmasına dair esasları düzenlemek ve anılan kurumların ithalata ilişkin yeni düzenlemeleri ile ilgili görüş bildirmeleri ithalata ilişkin mevzuat kapsamındadır. Örneğin, Karayolları Trafik Kanunu md 51 gereğince radar tespit cihazı ithalatı yasaklanmıştır.
Ulusal ve uluslararası mevzuata İthalat Genel Müdürlüğü uymakla yükümlü olup ithalat sürecini de mevzuata uygun olarak yürütmelidir. İthalat Genel Müdürlüğünün yapılanması ve görevleri şu şekildedir.
3. İthalat Genel Müdürlüğü Ne İş Yapar?
İthalat Rejimi Kararı da dahil ithalata dair mevzuatı hazırlamak, madde politikalarını teklif etmek ve uygulamak, ithalatla ilgili izinleri vermek ve ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak, İç piyasa ve sanayinin ihtiyaçlarını iç ve dış ekonomik gelişmeleri dikkate alarak izlemek ve ithal mallarına uygulanacak mali yüklere ilişkin hazırlıkları incelemek, yürütmek ve uygulanmasını sağlamak, ithal malların dünya piyasalarına uygun olarak ithalini sağlayıcı tedbirleri almak, uygulamak ve izlemek, ticaret politikası önlemlerini uygulamak mevzuat kapsamında İthalat Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerdir.
İthalat Genel Müdürlüğü Başlıca Daireleri:
- Kimya, Tekstil ve Konfeksiyon Dairesi
- Maden, Metal ve Nakil Vasıtaları Dairesi
- Makine, Elektrik ve Elektronik Dairesi
- Tarım Dairesi
- Damping Sübvansiyon Dairesi
- Korunma Önlemleri ve Gözetim Dairesi
- İthalat Politikalarını İzleme ve Değerlendirme Dairesi
4. İthalatla İlgili Mevzuat
4.1. Anayasa
Madde 73 ve madde 167 ithalat sürecini ilgilendiren hususları içermektedir.
- MADDE 73- Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
- MADDE 167- Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek malî yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Cumhurbaşkanına yetki verilebilir.
4.1. 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun
- Madde 2 – Cumhurbaşkanı, bu Kanunun eki Gümrük Giriş Tarife Cetvelinde yer alan eşyaların gümrük vergisi had ve nispetlerini 50’ye kadar yükseltebilir, sıfıra kadar indirebilir veya bu Cetveldeki had ve nispetleri P’sine kadar artırılabilir. Cumhurbaşkanı ayrıca, Tarifedeki notlarda gerekli değişiklikleri yapmaya, bu değişikliklerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye de yetkilidir.
- Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşma hükümleri saklıdır.
4.3. 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
- Madde 1 – Dış ticaretin, ülke ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlüler dışında ek mali yükümlülükler konulması ve kaldırılması, bu yükümlülüklere ilişkin esasların tespit edilmesi ve oluşan fonların kullanılması bu Kanun hükümlerine göre yürütülür.
- Madde 2 – Cumhurbaşkanı bu Kanun kapsamındaki konularda düzenlemeler yapmaya yetkilidir.
- Madde 3 – İthalat, ihracat veya dış ticaret işlemleri üzerine konulan ek mali yükümlülüklerin nevi, miktarı, tahsili, takibi, iadesi, gerektiğinde bütçeye irat kaydedilmesi, bir fonda toplanması ve fonun kullanım esasları Cumhurbaşkanı kararında gösterilir.
4.4. İthalata İlişkin Diğer Başlıca Mevzuat
- 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun
- 3283 sayılı Bazı Kanunlarla Tanınmış olan Gümrük Muafiyetlerinin Kaldırılması Hakkında Kanun
- 6326 sayılı Petrol Kanunu
- 261 sayılı İhracatı Geliştirmek Amacı ile Vergilerle İlgili Olarak Hükümetçe Alınacak Tedbirlere Dair Kanun
- 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu
- 2581 sayılı Deniz Ticaret Filosunun Geliştirilmesi ve Gemi İnşa Tesislerinin Teşviki Hakkında Kanun
- 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu
- 4634 sayılı Şeker Kanunu
- 2872 sayılı Çevre Kanunu
- 5488 sayılı Tarım Kanunu
4.5. 1/95 Sayılı OKK
- Madde 4: Topluluk ile Türkiye arasında ithalat ve ihracatta alınan gümrük vergileri ile eş etkili vergi ve resimler bu Karar’ın yürürlüğe girdiği tarihte (1.1.1996) tamamen uygulamadan kaldırılır. Topluluk ile Türkiye o tarihten itibaren yeni ithalat ve ihracat vergileri ile eş etkili vergi ve resimleri uygulamaya koymaktan kaçınırlar. Bu hükümler mali nitelikte gümrük vergilerini de içerir.
- Madde 13: Bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihte, Türkiye, Topluluk üyesi olmayan ülkeler bakımından Ortak Gümrük Tarifesi’ne uyum sağlar. Türkiye, gereken her durumda gümrük tarifesini Ortak Gümrük Tarifesindeki değişiklikleri yansıtacak biçimde uyarlar. Gümrük İşbirliği Komitesi, 1. ve 2. fıkraların uygulanması için hangi önlemlerin uygun olacağını belirler.
4.6. DTÖ Kuruluş Anlaşması
- Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması Eki XXXVII sayılı listede yer alan pazara giriş tarife taahhütleri, tarım ürünlerinin çok büyük bir kısmının ve diğer ürünlerin ithalatında uygulanabilecek azami gümrük vergisi hadlerini belirlemektedir. Mer’i İthalat Rejimi Kararı eki listelerde de bu husus dikkate alınmış ve bu ürünlerin ithalatında uygulanan gümrük vergileri, sıfır ile söz konusu tarife tavanları arasında belirlenmiştir. Bu itibarla, XXXVII sayılı listede yer alan bir maddenin ithalatında, taahhüt edilen tarife tavanının üzerinde bir koruma uygulanmasına imkan bulunmamaktadır.
5. İthalata İlişkin Temel Kavramlar
İthalat süreci boyunca gerek ithalatçılar tarafından kullanılan gerekse de mevzuatta yer alan birtakım ortak terimler bulunmaktadır. Önemli birkaç terimi aşağıda derledik.
5.1. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu – GTİP
GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Ülkemizde, GTİP Gümrük Tarife Cetveli’nde 12’li koda verilen isimdir. Tüm dünyada, her ülkenin tarife cetvelinin esasını Armonize Sistem oluşturmaktadır. Armonize Sistem (Tarife Cetveli) 21 bölüm ve 96 fasıldan oluşmaktadır. Fasıllar 2’li kodlara, her bir fasıl 4’lü kod olan pozisyonlara ve her bir pozisyon ise 6’lı kod olan alt pozisyonlara ayrılmıştır. Her ülkenin tarife cetvelindeki 2’li, 4’lü ve 6’lı kodları tüm dünyada aynıdır.
Özetle, İlk 4 Rakam Eşyanın Pozisyon Numarasını, ilk 6 Rakam Dünya Gümrük Örgütüne üye tüm ülkelerce kullanılan Armonize Sistem Nomanklatür kodunu, 7-8 inci rakamlar Avrupa Birliği ülkeleri tarafından kullanılan Kombine Nomanklatür kodunu, 9-10 uncu rakamlar farklı vergi uygulamaları nedeniyle açılan pozisyonları gösteren kodları, 11-12 inci rakamlar ise Gümrük Tarife İstatistik (GTİP) kodlarını oluşturmaktadır.
6. İthalat Çeşitleri Nelerdir?
Aktif olarak kullanılan 6 farklı ithalat türü mevcuttur. Bunlar sırasıyla; kati ithalat, bedelsiz ithalat, geçici ithalat, gümrük kontrolü altında işleme, DİR kapsamı ithalat, HİR kapsamı ithalat olarak adlandırılmaktadır.
7. İthalat Rejimi Kararına (İRK) İlişkin Hususlar
7.1. İthalat serbestisi nedir?
İRK Mad.5- Vergi kimlik numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişi ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilir.
7.2. Ticaret politikası önlemlerine ilişkin mevzuat nedir?
- İRK Mad.4
- İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat,
- İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat,
- İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Hakkında Mevzuat,
- İthalatta Gözetim Uygulanması Hakkında Mevzuat,
- Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat,
- İkili Anlaşmalar ve Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat
7.3. Tarife Kontenjanı
Tarife Kontenjanı (Tarife Kotası) belirli bir dönem için ithalatta gümrük vergisinde ve ek mali yüklerde indirim yapılması ya da muafiyet sağlanması anlamına gelmektedir.
Tarife kontenjanları diğer ülkelerle yapılan anlaşmalar çerçevesinde açılabilmekte, ya da ülke ihtiyacına göre Ticaret Bakanlığı tarafından tek taraflı olarak uygulanabilmektedir.
7.4. İthalat Rejimi Kararı ve Tebliğleri
İthalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak düzenleneceği öngörülmekte olup, ithalat mevzuatının yasal dayanağını teşkil etmektedir.
Ticaret Bakanlığı ithalat mevzuatını düzenleme, çeşitli mevzuatla öngörülen izinleri verme ve gereken önlemleri alma yetkisi verilmiştir.
Ticaret politikası savunma araçları belirtilmektedir.
İthalat serbestisinin çerçevesini belirlemektedir. Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması veya sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki malların ithali serbesttir.
Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali Ticaret Bakanlığının iznine tabi kılınmıştır.
İstisnalar haricinde vergi numarasına sahip her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişiliğe sahip olmayan ortaklıklar (konsorsiyumlar, adi ortaklık) işlemlerini yürütebilmektedir.
7.5. İthalat Rejimi Kararı ve Tebliğleri: Askıya Alma Sistemi
Türkiye ile AB arasında ihdas edilen Gümrük Birliği kapsamında 1997 yılından itibaren AB’nin ‘Askıya Alma Sistemi’ Ülkemizce üstlenilmiştir.
Ülkemizde üretimi bulunmayan veya yeterli düzeyde üretilmeyen hammadde arzında sorun yaşanmaması için, uygun maliyetli girdi tedarikine yönelik belirli ürünlerde gümrük vergilerinin askıya alınması uygulamaları yapılmaktadır.
Üretimi bulunmayan veya yetersiz olan girdilere Askıya Alma Sistemi kapsamında OGT oranları üzerinden indirim yapılmakta, böylelikle üreticilere hammadde maliyet avantajı sağlanmaktadır.
Bu kapsamda başvuru yapmak isteyen firmalarımız her yıl yayımlanan İthalat Tebliği ilgili hükümleri çerçevesinde yazılı başvurularını Tebliğde belirtilen takvime uygun olarak İthalat Genel Müdürlüğüne yapabilmektedir.
7.6. İthalat Rejimi Kararı ve Tebliğleri: İlave Gümrük Vergisi
Yerli üretici firmalarımızın ürettikleri ürünler itibariyle ithalat baskısına karşı korunabilmeleri ve ülkemizdeki üretim kapasitesinin artırılması amacıyla, Ticaret Bakanlığınca ithalatta ilave gümrük vergileri konulabilmektedir.
İlave gümrük vergisi konulmasına ilişkin kararlar, Cumhurbaşkanlığı Kararı şeklinde yayımlanarak yürürlüğe konulmaktadır.
Avrupa Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığımız ülkeler menşeli olanlar hariç olmak üzere, Karar kapsamı ürünlerin tüm ülkelerden yapılan ithalatında ilave gümrük vergisi tahsil edilmektedir.
Sonuç
İthalat, ülkelerin ticaret dengesi ve ihtiyaçlarını karşılamak için kritik bir rol oynamaktadır. İthalat sürecinde uyulması gereken mevzuatlar ve İthalat Genel Müdürlüğü’nün görevleri, ticaretin düzenli ve sürdürülebilir şekilde ilerlemesini sağlar. Doğru stratejilerle ithalat, ülkelerin ekonomisine katkı sunarken, yerel üreticilerin rekabet gücünü de artırabilir.
Ücretsiz ihracat check up hizmetimiz için tıklayın.
