1. Giriş
Türk KOBİ’lerinin ihracatı ilk öğrendiği pazarlardan birisi Irak, diğeri Libya’dır. Libya’ya ihracat bu açıdan firmalarımız için oldukça önemlidir. Libya’nın ithalatında ülkemizin en büyük ikinci ülke olması, Libya’ya ihracatı firmalarımız için daha da önemli kılmaktadır.
Libya, Kuzey Afrika’nın Akdeniz kıyısında stratejik bir konuma sahip ve ekonomik potansiyeli ile dikkat çeken bir ülkedir. Zengin enerji kaynakları, genç nüfusu ve Afrika ile Avrupa arasında bir lojistik köprü olması, Libya’yı ticaret ve yatırım için cazip hale getirmektedir. Türkiye-Libya ilişkileri, tarihsel bağlar ve ekonomik iş birliği ile derinleşmiş, inşaat, lojistik ve gıda sektörlerinde güçlü bir ortaklık kurulmuştur.
Bu raporda, Libya’nın ekonomik ve ticari yapısı, potansiyel sektörler, Türkiye-Libya ticaret hacmi, Libya’ya ihracat ve Libya’da yatırım fırsatları değerlendirilecektir.
2. Libya Ekonomik ve Ticari Veriler
- Nüfus: 6.91 milyon (2024)
- GSYİH: 44.81 milyar USD (2024)
- Kişi Başına Milli Gelir: 6,482 USD
- Başlıca Sektörler: Petrol ve doğalgaz, demir-çelik, inşaat, gıda ve lojistik.
Libya’nın ekonomisi büyük ölçüde petrol ve doğalgaz sektörüne dayanırken, son yıllarda inşaat ve lojistik sektörlerinde de büyüme kaydedilmiştir. Türkiye, Libya’nın ticaret ortakları arasında ikinci sırada yer almakta ve özellikle altyapı projelerinde önemli bir rol üstlenmektedir.
Not: Bir ülkeye ilişkin bilgilere en derli toplu ulaşabileceğiniz kaynak CIA World Factbook’tur. Belirtilen kaynakta Libya sayfası aşağıda.
https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/libya
3. Dış Ticaret Göstergeleri
3.1 Libya’nın İhraç Ettiği Ürünler
- Petrol ve doğalgaz (%78)
- Altın ve kıymetli taşlar (%16)
- Demir-çelik ürünleri (%3).
3.2 Libya’nın İthal Ettiği Ürünler
Libya’nın 2023 yılı ithalatında ilk 10 ürün grubu ve “Diğer” kategorisinin toplam ithalat değerleri ve yüzdesel dağılımı şu şekildedir:
- Mineral yakıtlar: 4,658.7 milyon dolar (%22.2)
- Nükleer reaktörler, kazanlar: 1,783.9 milyon dolar (%8.5)
- Araçlar: 1,428.5 milyon dolar (%6.8)
- Elektrikli makineler: 1,137.9 milyon dolar (%5.4)
- Plastikler: 693.9 milyon dolar (%3.3)
- Mobilya: 546.6 milyon dolar (%2.6)
- Demir veya çelik ürünleri: 509.1 milyon dolar (%2.4)
- Süt ürünleri: 457.6 milyon dolar (%2.2)
- İlaç ürünleri: 453.9 milyon dolar (%2.2)
- Değerli taşlar: 401.8 milyon dolar (%1.9)
- Diğer ürünler: 8,946.4 milyon dolar (%42.6)
Libya’nın toplam ithalatı 21 milyar dolardır.
3.3. Libya Ekonomisinde Önde Gelen Ülkeler
Libya’nın 2023 yılındaki toplam ithalatı 21,018,899 bin ABD doları olarak gerçekleşmiştir. İthalatta öne çıkan ilk 10 ülkenin payları şu şekildedir:
- Çin: %18.6 (3,917,355 bin ABD doları)
- Türkiye: %15.5 (3,256,623 bin ABD doları)
- İtalya: %8.8 (1,839,463 bin ABD doları)
- Mısır: %8.7 (1,824,508 bin ABD doları)
- Yunanistan: %8.1 (1,708,138 bin ABD doları)
- Tunus: %4.1 (855,397 bin ABD doları)
- Kıbrıs: %3.7 (775,252 bin ABD doları)
- Almanya: %2.9 (616,348 bin ABD doları)
- Güney Kore: %2.7 (572,190 bin ABD doları)
- Hindistan: %2.4 (504,982 bin ABD doları)
Bu ülkeler dışında kalan diğer ülkeler ise toplam ithalatın %24.5’ini oluşturmaktadır. Libya’nın ithalatında ilk sıralarda yer alan ülkeler, pazarın büyük bölümüne hakimdir ve Çin ile Türkiye bu alanda en yüksek paylara sahiptir.
4. Türkiye-Libya İkili Ticareti
4.1 Türkiye’nin Libya’ya İhracatı
Türkiye’nin 2023 yılında Libya’ya yaptığı ihracatın ürün gruplarına göre dağılımı pasta grafikte sunulmuştur. Şimdi bu verileri metin olarak yüzdesel ve değerlerle ifade edelim:
- Mineral yakıtlar: 541.0 milyon dolar (%16.6)
- Değerli taşlar ve metaller: 392.4 milyon dolar (%12.1)
- Plastikler ve plastik ürünler: 220.2 milyon dolar (%6.8)
- Nükleer reaktörler ve makineler: 188.3 milyon dolar (%5.8)
- Mobilya: 176.3 milyon dolar (%5.4)
- Giyim ve giyim aksesuarları: 132.1 milyon dolar (%4.1)
- Hayvansal yağlar ve bitkisel yağlar: 125.7 milyon dolar (%3.9)
- Elektrikli makineler ve ekipmanlar: 107.4 milyon dolar (%3.3)
- Araçlar: 100.3 milyon dolar (%3.1)
- Yenilebilir meyve ve kuruyemişler: 294.0 milyon dolar (%9.0)
- Diğer ürünler: 981.0 milyon dolar (%30.1)
Türkiye’nin Libya’ya toplam ihracatı 3,25 milyar dolar. Bu veriler, Türkiye’nin Libya ile ticaretindeki sektörel çeşitliliği ve öncelikli ürün gruplarını açıkça göstermektedir.
4.2 Türkiye’nin Libya’dan İthalatı
Libya’dan ithal edilen başlıca ürünler petrol, doğalgaz ve altındır. İthalatta Libya, Türkiye için önemli bir enerji tedarikçisi konumundadır.
5. Yatırım Fırsatları
5.1 Altyapı ve İnşaat
Libya, 1972 yılında müteahhitlik firmalarımızın ilk proje üstlenimi yaptığı ülkedir. Lİbya’da müteahhitlik firmalarımız Kaddafi’nin düşürüldüğü dönemde birçok alacağını bırakmış olsa da, hala Libya dendiğinde bütün müteahhitlik firmaları kulak kabartmakta ve ülkede proje üstlenmeye çalışmaktadır. Halen Libya’da 2,5 hükümet bulunmasına rağmen savaş sonrası geçiş dönemine ilişkin iyimser hava nedeniyle oluşan yeniden yapılanma projeleri, Türk müteahhitlik firmaları için büyük bir potansiyel barındırmaktadır. Özellikle yollar, köprüler, limanlar ve enerji iletim hatları yatırımcılar için cazip alanlardır.
Yurtdışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik konularına ilişkin çekmiş olduğumuz Youtube videomuz için tıklayın.
5.2. Sağlık Sektörü
Libya, sağlık altyapısında ciddi eksiklikler yaşamaktadır. Özellikle savaş yaralıları ve kronik hastalıklarla mücadele eden sağlık sistemi, yenilenmeye ve güçlendirmeye ihtiyaç duymaktadır. Geçmiş dönemde sağlık turizmi bağlamında ülkemize en çok hastaların geldiği ülkelerin başında Libya gelmekte idi. Özellikle 2011 yılında Libya’da başlayan iç karışıklıklar sonrasında, birçok Libyalı hasta tedavi amacıyla Türkiye’ye gelmiş ve bu süreçte bazı ödeme problemleri ortaya çıkmıştır.
2017 yılında, Türkiye’de tedavi gören Libyalı hastaların hastanelere olan borçlarına ilişkin çalışmalar yürütülmüş ve Sağlık Bakanlığı ile çeşitli temaslar gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, hastanelerin Libyalı hastalarla ilgili yaşadıkları sorunları ve alacaklarına dair raporlar hazırlanmıştır.
2021 yılında ise, benzer konular tekrar gündeme gelmiş ve Türkiye’de tedavi gören Libyalı hastaların hastanelere olan borçlarına ilişkin çalışmalar çerçevesinde Sağlık Bakanlığı’ndan bilgiler istenmiştir. Bu doğrultuda, hastanelerin Libyalı hastalarla ilgili yaşadıkları sorunları ve alacaklarına dair özet raporlar hazırlanması talep edilmiştir. Halen bu sorunların sürdüğü tahmin edilmektedir.
Sağlık sektöründe firmalarımız, hastane inşası, tıbbi cihaz ve ekipman tedariki, ilaç ihracatı ve sağlık personeli eğitimi gibi alanlarda Libya’ya katkı sağlayabilir. Sağlık turizminde de önemli oranda hala Libyalı hastaların ülkemize çekilmesinde potansiyel bulunmaktadır.
5.3. Tıbbi Cihaz ve İlaç Sektörü
Libya’nın ilaç ve tıbbi cihaz ithalatı oldukça yüksektir. Ancak Türk ilaçlarının Libya pazarında yeterince yer edinememesi, algı yönetimi ve tanıtım eksikliğine dayanmaktadır. Türk ilaç üreticileri ve tıbbi cihaz firmaları, Libya Sağlık Bakanlığı ile daha yakın ilişkiler kurarak, bu alandaki potansiyeli değerlendirebilir. Özellikle jenerik ilaçlar, sarf malzemeleri ve medikal ekipmanlarda Türk ürünleri için büyük fırsatlar bulunmaktadır.
5.4. Enerji ve Yenilenebilir Enerji Sektörü
Libya’nın enerji altyapısı da önemli ölçüde zarar görmüş durumdadır. Türk firmaları, enerji santrali inşası, elektrik altyapısı geliştirilmesi ve yenilenebilir enerji projeleri için işbirliği fırsatlarını değerlendirebilir. Özellikle güneş panelleri ve enerji depolama çözümleri, Libya’nın enerji açığını kapatma çabalarında kritik bir rol oynayabilir.
Önümüzdeki dönemde Libya’da büyük bir enerji etkinliği düzenleniyor. İlgilenenler tıklayabilir.
5.5. Ticaret ve İhracat Fırsatları
Libya, Türk mallarının en büyük pazarlarından biri olma potansiyeline sahiptir. Demir-çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, mobilya, tekstil ürünleri ve gıda sektörleri, ihracat açısından öne çıkan alanlardır. Ayrıca, Libya’da son dönemde yapılan ithalat kısıtlamalarının ve gümrük prosedürlerinin gevşetilmesi, ticaret süreçlerini kolaylaştırmaktadır.
Ticaretin Sürdürülebilirliği İçin Öneriler
- Yerel Partnerlerle İş Birliği: Libya’daki yerel firmalarla iş birliği yapmak, özellikle distribütörlük ve lojistik konularında kolaylık sağlayabilir.
- Fuar Katılımları: Libya’da düzenlenen sektörel fuarlar, Türk firmalarının kendilerini tanıtması için önemli bir platformdur. Özellikle inşaat ve sağlık sektöründeki fuarlara katılım, yeni iş bağlantıları kurmak için etkili bir yöntemdir.
- Ticaret Müşavirliklerinden Destek: Türkiye’nin Trablus ve Bingazi’de bulunan ticaret müşavirlikleri, Türk firmalarına ithalatçı listeleri ve pazar bilgileri sunmaktadır. Bu kaynaklardan yararlanmak, Libya pazarına girişte önemli bir avantaj sağlayabilir.
Türk Firmalarının Rekabet Avantajları
Türk firmaları, Libya’da kalite, fiyat ve hızlı teslimat açısından Avrupa ve Çinli rakiplerine göre önemli avantajlara sahiptir. Özellikle Libya’nın Türkiye’ye olan coğrafi yakınlığı, lojistik maliyetlerini düşürmekte ve hızlı teslimat imkanı sunmaktadır. Ayrıca, Türk ürünlerinin kalitesi, bölgedeki diğer ülkelerde olduğu gibi Libya’da da takdir edilmektedir.
Libya’daki İş Yapma Zorlukları ve Çözüm Önerileri
Libya’da iş yaparken karşılaşılabilecek bazı zorluklar şunlardır:
- Siyasi İstikrarsızlık: Libya’daki siyasi ortam, zaman zaman iş süreçlerini zorlaştırabilmektedir. Bu nedenle, Türk firmalarının uzun vadeli iş planları yaparken risk yönetimine önem vermesi gerekmektedir.
- Ödeme Sistemleri: Libya’daki bankacılık sistemi, uluslararası ticarette bazı zorluklar yaratabilir. Ancak, Türk bankaları üzerinden sağlanan akreditifli ödeme yöntemleri, bu sorunun aşılmasını sağlayabilir.
- Yerel Mevzuat ve Ruhsatlandırma: Sağlık sektörü gibi bazı alanlarda, ürünlerin Libya Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanması gerekebilir. Bu süreçlerin hızlandırılması için yerel danışmanlık hizmetlerinden yararlanmak önemlidir.
Libya’da Başarılı Olmak İçin Stratejik Öneriler
- Uzun Vadeli Yaklaşım Benimseyin: Libya, yeniden yapılanma sürecindeki bir ülke olarak uzun vadeli yatırımlar için fırsatlar sunmaktadır. Sadece kısa vadeli kazançlara odaklanmak yerine, kalıcı iş bağlantıları kurmayı hedefleyin.
- Yerel İlişkiler Kurun: Libya’daki iş yapma kültürü, güvene ve ilişkilere dayanmaktadır. Bu nedenle, yerel partnerlerle güçlü bağlar kurarak işlerinizi kolaylaştırabilirsiniz.
- Sağlık ve Eğitim Alanlarında İş Birliği: Türk firmaları, sadece ürün satışı değil, aynı zamanda sağlık hizmetleri ve eğitim projeleri ile Libya’da değer yaratabilir.
Sonuç: Libya’da Türk Firmaları İçin Büyük Bir Potansiyel Var
Libya, uzun yıllar boyunca Türk firmaları için önemli bir pazar olmuştur ve bu konumunu sürdürmektedir. Yeniden inşa sürecinde, altyapı, sağlık, enerji ve ticaret alanlarında Türk firmalarına büyük fırsatlar sunulmaktadır. Bu fırsatları değerlendirmek için düzenli pazar araştırmaları yapmak, yerel partnerlerle iş birliği kurmak ve Türkiye’nin ticaret müşavirliklerinden destek almak büyük önem taşımaktadır.
Ücretsiz İhracat Check-up Hizmetimizden faydalanın.
